Το πέρασμα στα γηρατειά μέσα από την Κιούμπλερ-Ρος

Καταρχάς θα ήταν χρήσιμο να εξηγήσουμε κάποια πράγματα για το μοντέλο της Κιούμπλερ-Ρος. Η ψυχίατρος Ελίζαμπεθ Κιούμπλερ-Ρος (Elisabeth Kübler-Ross) στο γνωστό μοντέλο της περιέγραψε πέντε φάσεις, από τις οποίες περνάει ο άνθρωπος, μέχρι να καταφέρει να αποδεχτεί

τελικά τον θάνατο.  Τα στάδια αυτά δε βιώνονται απαραιτήτως με την ακριβή σειρά, που τα παρουσίασε η γνωστή ψυχίατρος. Ούτε είναι απαραίτητο να περάσει ένας άνθρωπος από όλα τα στάδια. Σε κάθε περίπτωση, όμως, θα περάσει τουλάχιστον από δύο. Η Kübler-Ross εφάρμοσε αυτό το μοντέλο και σε οποιαδήποτε άλλη μορφή προσωπικής απώλειας (εργασία, εισόδημα, ελευθερία).

Εμείς θα πάμε ένα βήμα παραπέρα και θα εφαρμόσουμε το μοντέλο της  Kübler-Ross στον άνθρωπο, που «μπαίνει» στην Τρίτη Ηλικία. Πόσο δεδομένο είναι ότι η μετάβαση από τη μέση στην Τρίτη Ηλικία γίνεται ομαλά σε όλους τους ανθρώπους; Φτάνουν όλοι στο πέμπτο στάδιο, που είναι η αποδοχή των γηρατειών, ή μήπως πολλοί ηλικιωμένοι παραμένουν καθηλωμένοι σε κάποιο από τα προηγούμενα τέσσερα στάδια, μέχρι το τέλος της ζωής τους; Παρακάτω θα αναλύσουμε ένα-ένα τα στάδια της Kübler-Ross και εσείς, απλά, αναζητήστε τον εαυτό σας σε κάποια από αυτά ή σε όλα!

Άρνηση: «Αποκλείεται, δεν μπορεί να συμβαίνει σε εμένα!»

Η πρώτη αντίδραση είναι η άρνηση της πραγματικότητας. Πρόκειται για έναν αμυντικό μηχανισμό, που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος, προκειμένου να διαχειριστεί μια αλήθεια που δεν αντέχει. Ο συλλογισμός είναι  ο εξής: «αν δεν παραδεχτώ ότι γερνάω, τότε δε θα συμβεί».  Ντύνεται νεανικά, αναζητά σε λογιών-λογιών προϊόντα το ελιξήριο της νεότητας, επιδιώκει την παρέα με νέους ανθρώπους αποφεύγοντας συνειδητά τους συνομηλίκους, κρύβει την ηλικία του. Θα μπορούσε, ίσως, κανείς να πει ότι πίσω από την άρνηση των γηρατειών κρύβεται η άρνηση του ίδιου του θανάτου.

Θυμός:  «Είναι άδικο, γιατί πέρασαν τόσο γρήγορα τα χρόνια; Δεν έχω ζήσει τίποτα» ή «Νιώθω πολύ νέος/νέα, γιατί μου το κάνεις αυτό;» (εδώ απευθύνεται στον Θεό ή σε οποιαδήποτε υπέρτατη δύναμη θεωρεί υπεύθυνη για την κατάστασή του/της) 

Καθώς η άρνηση αρχίζει να υποχωρεί, βγαίνει στην επιφάνεια ο θυμός. Ένας θυμός στραμμένος προς τον θεό ή οποιαδήποτε άλλη υπέρτατη δύναμη θεωρεί υπεύθυνη για τη θέση, που βρίσκεται τώρα. Σ΄αυτό το στάδιο, ο ηλικιωμένος νιώθει συχνά ότι σπατάλησε τη ζωή του στο κυνήγι της καριέρας, του πλουτισμού ή της επιβίωσης ή ότι «θυσίασε» τη ζωή του, για να μεγαλώσει τα παιδιά του. Κι όλα αυτά εις βάρος της προσωπικής του ζωής, διασκέδασης ή ξεκούρασης. Τα σημάδια της Τρίτης Ηλικίας πάνω του είναι τα καμπανάκια, που του θυμίζουν ότι το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του έχει περάσει χωρίς καλά-καλά να το καταλάβει.

Διαπραγμάτευση: «Τουλάχιστον, άσε με να δω τα εγγόνια μου να μεγαλώνουν» ή «Θα είμαι καλύτερος, θα αλλάξω, απλώς άσε με να ζήσω λίγο παραπάνω»

Στο στάδιο αυτό, ο άνθρωπος, στην ανάγκη του να ανακτήσει τον έλεγχο της ζωής του, αρχίζει τις διαπραγματεύσεις: απευθύνεται στην υπέρτατη δύναμη και ζητάει να του «χαρίσει» κι άλλα χρόνια. Απευθύνεται και στον εαυτό του και αρχίζει τις εσωτερικές διαπραγματεύσεις: «από δω και πέρα θα ασχολούμαι μόνο με ό,τι με ευχαριστεί», «φτάνει πια! Δεν πρόκειται να ξανασυναναστραφώ με ανθρώπους, που δεν έχουν να μου προσφέρουν τίποτα ουσιαστικό», «στο εξής, θα χαίρομαι την κάθε μέρα». Πρόκειται για μια προσπάθεια «διπλωματικής αντιμετώπισης» της πραγματικότητας.

Κατάθλιψη: «Είμαι τόσο λυπημένος που έχω γεράσει…» ή «Πάει η ζωή, τελείωσε. Απλώς θα περιμένω να πεθάνω»

Το συναίσθημα που κυριαρχεί είναι η θλίψη, η μελαγχολία. Ο ηλικιωμένος, σε αυτό το στάδιο, νιώθει τον χρόνο αδυσώπητο και τον εαυτό του ανήμπορο να διαχειριστεί αυτή τη φάση της ζωής του. Κυριαρχούν οι πεσιμιστικές σκέψεις, όπως: «τά ΄φαγα τα ψωμιά μου». Απομονώνεται και «τραβάει τις μέρες να περάσουν». Η καθημερινότητά του είναι εξαιρετικά μονότονη και αναμασά όλα τα λανθασμένα κλισέ, που άκουγε πάντα από τους ηλικιωμένους, όπως «εμείς ό, τι ζήσαμε, ζήσαμε». Επιπλέον, τον καταρρακώνει και τον αγχώνει η παραμικρή αδιαθεσία.

Αποδοχή: «Εντάξει, όλα θα πάνε καλά»

Το πέμπτο στάδιο χαρακτηρίζεται από ψυχική ηρεμία. Έλεγε ο Αϊνστάιν: «Δεν μπορούμε να λύσουμε ένα πρόβλημα, αν μείνουμε στο ίδιο επίπεδο σκέψης που είχαμε, όταν δημιουργήθηκε το πρόβλημα». Όποιος, λοιπόν, καταφέρνει να φτάσει σε αυτό το στάδιο, το πετυχαίνει, γιατί άφησε πίσω κάποιο ή κάποια από τα προηγούμενα στάδια. Είναι, πια, εξοικιωμένος με την ηλικία του, τη δέχεται με φυσικότητα και τη σέβεται πρώτα ο ίδιος. Δέχεται με στωικότητα τις αλλαγές του χρόνου πάνω του. Χρησιμοποιεί αποτελεσματικά την εμπειρία του στο παρόν. Κάνει όνειρα προσαρμοσμένα στις νέες του ανάγκες και επιθυμίες. Σκέψεις, όπως «είμαι τυχερός, που κατάφερα να γεράσω!», «πω πω, έχω τόσο ελεύθερο χρόνο και τόσα πράγματα να κάνω από δω και πέρα! Τι να πρωτοδιαλέξω!» και «τι να κάνουμε; από δω και πέρα θα έρθουν και αρρώστιες και θάνατοι. Αυτή είναι η φυσική ροή της ζωής», κυριαρχούν στο μυαλό του και του δίνουν δύναμη, να χαρεί τη ζωή από δω και πέρα και να αντιμετωπίσει τις όποιες δυσκολίες.

Ποια στάδια, λοιπόν,  θα περάσει ο καθένας και αν θα φτάσει ποτέ στην αποδοχή των γηρατειών  εξαρτάται από:

• την ιδιοσυγκρασία του (αν σκέφτεται, συνήθως, θετικά ή αρνητικά),
• τις προσδοκίες ή απαιτήσεις του από τη ζωή,
• τα ψυχικά του αποθέματα,
• τον τρόπο που βίωσε μέχρι τώρα τη ζωή του (πόσο «χορτάτος»  νιώθει)

Πάντως, για τον συγγραφέα Ντάνιελ Κλάιν (Daniel Klein) είναι, προφανώς, σημαντικό να φτάνουμε στην αποδοχή των γηρατειών μας, γιατί, όπως λέει ο ίδιος στο βιβλίο του «ταξίδια με τον Επίκουρο» (εκδόσεις Πατάκη):

Ο «για πάντα νέος» μεταβαίνει απευθείας από το στάδιο της παντοτινής νεότητας στο στάδιο των βαθιών γηρατειών και χάνει μια για πάντα την ευκαιρία να είναι ένας ηλικιωμένος, που χαίρεται τη ζωή του, «αραγμένος στο λιμάνι, έχοντας κατοχυρώσει την αληθινή ευτυχία του».

Ελένη Σακελλάρη

πηγη΄:https://www.gernaoallios.gr