Γήρανση: Στερεότυπα και προσδοκίες

Η γήρανση είναι ένα καθολικό φαινόμενο, που ξεκινάει από τη μέρα που γεννιόμαστε. Κι αν το σκεφτούμε λίγο καλύτερα, θα δούμε ότι είναι ένα προνόμιο, καθώς «γερνάω» σημαίνει ότι είχα την ευκαιρία να περάσω από όλες τις διαφορετικές φάσεις της ζωής. Ότι εκμεταλλεύτηκα όσα περισσότερα μπόρεσα (και ήθελα!) δημιουργώντας, έτσι, μια ιστορία ζωής με τα υπέρ και τα κατά

της, τη δική μου ιστορία.

Σήμερα, η γήρανση αποτελεί μια κεντρική θεματική διεπιστημονικά, καθώς το προσδόκιμο ζωής έχει ξεπεράσει τα 75 έτη στις περισσότερες χώρες και συνεχίζει την αυξητική του πορεία βάζοντας, έτσι, στο τραπέζι πολλά προς εξέταση. Αν και λέμε ότι το να μεγαλώνουμε αποτελεί προνόμιο και μάλιστα προνόμιο που κάποιοι δεν έχουν, η πλειοψηφία των ανθρώπων δεν το βλέπει έτσι. Εν αντιθέσει, σε όλα τα ηλικιακά φάσματα υπάρχουν περισσότερες αρνητικές παρά θετικές πεποιθήσεις για την τρίτη ηλικία, που αφορούν κυρίως στη σωματική έκπτωση, στα προβλήματα υγείας, στην άνοια. Πρέπει, βέβαια, να έχουμε κατά νου ότι ένα ποσοστό έκπτωσης είναι αναμενόμενο και φυσιολογικό μέρος του γήρατος. Ωστόσο, υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος, το αποκαλούμενο «δραστήριο/παραγωγικό γήρας» κι αυτή είναι η εξέλιξη, που οφείλουμε να προσπαθούμε να έχουμε.

Φυσιολογικό γήρας έναντι παθολογικού γήρατος

Η γήρανση είναι μια σταδιακή, καθολική και μη αναστρέψιμη διαδικασία. Είναι μια φάση ζωής όπως είναι η εφηβεία ή η νεότητα. Ωστόσο, αν και οι δυο τελευταίες σχετίζονται περισσότερο με ανάπτυξη και δύναμη (και σε αυτές, βέβαια, υπάρχουν απώλειες), η φάση της γήρανσης σχετίζεται με μια σταδιακή έκπτωση, κάτι που είναι φυσιολογικό, αν αναλογιστούμε ότι είναι η φάση που κλείνει τον κύκλο ζωής. Είναι ακριβώς αυτός ο λόγος, για τον οποίο οφείλουμε να φροντίζουμε τον εαυτό μας και να τον προετοιμάζουμε καθόλη τη διάρκεια της ζωής μας. Προσωπικά, το βλέπω σαν το τέλος μιας ταινίας. Σε μια ταινία αυτό, που αναμένουμε με αγωνία, είναι το φινάλε της. Αν ο σεναριογράφος δε μας δώσει το τέλος που θέλουμε, αυτό είναι ικανό να μας χαλάσει την εικόνα, που είχαμε για όλη την ταινία, και να μας αφήσει μια άσχημη αίσθηση. Έτσι κι εδώ! Κι ένας λόγος παραπάνω, μιας και μεγάλο μέρος του σεναρίου της δικής μας ιστορίας, το γράφουμε από νωρίς εμείς οι ίδιοι.

Ωστόσο, μιλήσαμε για μια σταδιακή έκπτωση. Είναι βέβαιο ότι στη φυσιολογική πορεία του γήρατος αναμένουμε τα εξής:

• Αλλαγές στις εγκεφαλικές συνάψεις, π.χ. πώς μαθαίνουμε
• Αλλαγές στους ιστούς, δηλαδή αλλαγές στην ποιότητα και στην ποσότητα των ιστών που απαρτίζουν το σώμα
• Αλλαγές στη μορφολογία, π.χ. σωματικές αλλαγές
• Νευροφυσιολογικές αλλαγές, π.χ. λειτουργία νευρικού συστήματος

Προσοχή! Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι μιλάμε για φυσιολογικές αλλαγές. Αναφερόμαστε σε μια πτώση των υπαρχουσών λειτουργιών και ικανοτήτων κι όχι σε μεταβολές. Για παράδειγμα, δεν είναι ούτε κακό, ούτε παθολογικό να βλέπουμε κάποιον άνθρωπο μεγαλύτερης ηλικίας να χρειάζεται περισσότερο χρόνο, για να υπολογίσει τα ρέστα του στο σούπερ μάρκετ. Ωστόσο, πρέπει να δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή, άμα δούμε ότι κάποιος, που μπορούσε να χειρίζεται χρήματα στη ζωή του, πλέον δεν μπορεί να το κάνει.

Στερεότυπα και μύθοι για τους μεγαλύτερους ενηλίκους

Τα στερεότυπα είναι αρκετά απλοποιημένα, γενικευμένα και συνήθως αρνητικά και απευθύνονται σε συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων. Έχουν ελάχιστη ή μηδαμινή ρεαλιστική βάση και ενισχύουν τη διάκριση και το στίγμα.

Έτσι, λοιπόν, και τα στερεότυπα για τους μεγαλύτερους ενηλίκους είναι συνήθως αρνητικά και τείνουν να βασίζονται σε χαρακτηριστικά, που περιγράφουν μια μειοψηφία ανθρώπων. Σύμφωνα με αυτά, λοιπόν, οι ηλικιωμένοι:

• Είναι όλοι ίδιοι
• Εξαρτώνται αποκλειστικά από τους άλλους
• Είναι πάντα άρρωστοι
• Πάντα ξεχνάνε – είναι αναμενόμενο να έχουν γνωστικές ελλείψεις
• Αν ξεχνάνε, έχουν άνοια
• Δεν μπορούν να μάθουν καινούρια πράγματα
• Είναι δύσκολο να συναναστραφείς μαζί τους
• Είναι πάντα κουρασμένοι

Πρόκειται για στερεότυπα, που μεταδίδονται κοινωνικά δημιουργώντας λανθασμένες πεποιθήσεις για την τρίτη ηλικία. Έτσι, όμως, επηρεάζονται αρνητικά και οι προσδοκίες κάποιου, που κοντεύει ή διανύει αυτή τη φάση ζωής δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.

Ακριβώς  όπως υπάρχει υγιής και παθολογική εφηβεία, νέοι με ή χωρίς προβλήματα, ενήλικες υγιείς ή ασθενείς, έτσι υπάρχει και υγιής, ενεργητική και παθολογική τρίτη ηλικία. Χωρίς να αγνοούμε την υπαρκτή ευαλωτότητα αυτής της φάσης, πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας όλες τις δυνατότητες που προσφέρονται για ένα όσο το δυνατό πιο υγιές γήρας μη στερώντας από τους μεγαλύτερους σε ηλικία το δικαίωμα σε μια ποιοτική και παραγωγική ζωή! Εξάλλου, δεν είναι λίγοι οι ηλικιωμένοι γύρω μας που μας αποδεικνύουν ότι το να είσαι χαρούμενος, δημιουργικός και ενεργητικός είναι μάλλον προϊόν θέλησης, παρά ηλικίας.

Βάσω Αργυροπούλου

Ψυχολόγος με MSc στη Γεροντοψυχολογία

Υποψήφια διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο της Salamanca, Ισπανία

Email: vassoarg@windowslive.com

πηγή:https://www.gernaoallios.gr/