Πως να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να αντιμετωπίσουν τον πόλεμο που γίνεται στην Ουκρανία

Τα παιδιά που εκτίθενται στον πόλεμο, μέσω των μέσων ενημέρωσης, είναι πιθανό να αναπτύξουν συμπτώματα διαταραχής μετατραυματικού στρες.Υπάρχει μάλιστα ονομασία γι αυτό. Λέγεται vicarious trauma – άμεσο τραύμα ενσυναίσθησης.

Οταν οι χώρες κάνουν πόλεμο, μπορεί να επηρεάσει βαθιά τα παιδιά, ακόμη κι αν η σύγκρουση είναι χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά.

Το να ακούν και να βλέπουν εικόνες πολέμου, μπορεί να υπονομεύσει την τάση και ανάγκη των παιδιών να σκέφτονται τον κόσμο ως ένα ασφαλές μέρος. Μέσω της τηλεόρασης και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τα παιδιά εκτίθενται στις εικόνες και τους ήχους του πολέμου συνεχώς.

Βλέπουν όλη την φρίκη του: πυραύλους, σειρήνες, βόμβες που εκρήγνυνται, συννεφα σκοτεινού καπνού, τάνκς, αεροπλάνα που βομβαρδίζουν, στρατό, κατεστραμμένα σπίτια, αιμόφυρτοι άνθρωποι, μεγάλης κλίμακας απόπειρες εκκένωσης πόλεων, ανθρώπους κλεισμένους σε καταφύγια... Είναι εύκολο να καταλάβουμε πως αυτές οι ζοφερές εικόνες καταστροφής και θανάτου, που είναι τόσο δυσβάσταχτες για εμάς τους μεγάλους, πόσο επιβλαβείς μπορεί να είναι για τα παιδιά, ειδικά όταν τις προβάλουν συνεχώς τα δελτια ειδήσεων. Γι αυτό ακριβώς, είναι πολύ πιθανό να αναπτύξουν συμπτώματα διαταραχής μετατραυματικού στρες. Αυτό ονομάζεται vicarious trauma, που σημαίνει: άμεσο τραύμα ενσυναίσθησης.

Η έκθεση στα μέσα ενημέρωσης επηρεάζει τα παιδιά

Για παράδειγμα, οι καθηγητές ψυχολογίας Τζόναθαν Κόμερ και Άντονι Στίβεν Ντικ, στην έρευνά τους για παιδιά μετά τον τυφώνα Ίρμα το 2017, διαπίστωσαν ότι ένα υψηλό επίπεδο έκθεσης στα μέσα ενημέρωσης συσχετίστηκε με συχνή αναφορά συμπτωμάτων μετατραυματικού στρες. Αντίστοιχη έρευνα είχε γίνει και μετά την πτώση των Δίδυμων Πύργων, όπου τα αποτέλεσματα ήταν ακριβώς τα ίδια. 

Ως απόκριση στην έκθεση στον πόλεμο, τα παιδιά θα εμφανίσουν συμπτώματα ανάλογα με την ηλικία και το αναπτυξιακό τους επίπεδο. 

Για παράδειγμα, τα πολύ μικρά παιδιά μπορεί να εμφανίσουν οπισθοδρόμηση στην ανάπτυξή τους, με αύξηση των θυμών, της βρεφικής ομιλίας, της γκρίνιας και της ενούρησης.

Τα παιδιά της μέσης σχολικής ηλικίας μπορεί να θέλουν να μιλήσουν για τις φρικιαστικές λεπτομέρειες του πολέμου.Αυτά τα παιδιά μπορεί να αρνηθούν τον αντίκτυπο του πολέμου πάνω τους επειδή δεν θέλουν να παραδεχτούν ότι είναι ανήσυχα, φοβισμένα και ευάλωτα. Αντίθετα, μπορεί να δείξουν αυξημένη κινητικότητα, δραστηριότητα αλλά και εκνευρισμό.

Τα παιδιά γυμνασίου μπορεί να έχουν πιο έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις στον πόλεμο επειδή κατανοούν καλύτερα τα θέματα και τις ιδιαιτερότητες αυτού που συμβαίνει. Το άγχος, ο φόβος και η κατάχρηση ουσιών μπορεί να αυξηθούν σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα.

Τα παιδιά που αντιμετωπίζουν άμεσα και άλλα τραύματα την ίδια στιγμή –όπως ένα διαζύγιο ή ένα θάνατο στην οικογένεια– διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν άγχος κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς

Πώς μπορούν λοιπόν οι γονείς να βοηθήσουν; Τι μπορούν να κάνουν για να κατευνάσουν τους φόβους και το άγχος των παιδιών τους; Εδώ είναι μερικές προτάσεις:

►Περιορίστε την έκθεση του μικρού παιδιού σας στον πόλεμο ελαχιστοποιώντας το χρόνο του στην τηλεόραση και στο διαδίκτυο. Η απενεργοποίηση και η αποσύνδεση των ηλεκτρονικών συσκευών είναι καλό για την ψυχική υγεία του παιδιού σας.

►Καθησυχάστε το παιδί σας και τονίστε ότι είναι ασφαλές, προστατευμένο και αγαπητό.

►Χρησιμοποιήστε επίσης πολλές μη λεκτικές διαβεβαιώσεις. Αυτό περιλαμβάνει χαμόγελα, αγκαλιές και φιλιά.

►Επιτρέψτε στα παιδιά να μιλήσουν ελεύθερα και ανοιχτά για τα συναισθήματά τους. Η συζήτηση είναι ένας καλός τρόπος για να αποφύγετε τα ψυχολογικά συμπτώματα.

►Είναι εντάξει να συζητήσετε μερικές από τις λεπτομέρειες του πολέμου, αλλά να το κάνετε με τη γλώσσα και το επίπεδο πολυπλοκότητας που ταιριάζει στο παιδί σας.

►Να είστε έτοιμοι να γυρνάτε στο θέμα αυτό ξανά και ξανά.Κάθε φορά, απαντήστε με ειλικρίνεια και ενσυναίσθηση στις ερωτήσεις του παιδιού σας.

►Ακόμα κι αν ανησυχείτε και στενοχωριέστε, να έχετε πάντα εμπιστοσύνη στην ικανότητά σας να προστατεύετε και να αγαπάτε το παιδί σας.

►Οι δάσκαλοι και άλλοι ενήλικες μπορούν να βοηθήσουν παραμένοντας ήρεμοι, ψύχραιμοι και συγκεντρωμένοι.

Παιδιά και έφηβοι παλεύουν με τις εικόνες του πολέμου.Αν και εμφανίζονται συμπτώματα V.T., τα παιδιά είναι ανθεκτικά και μπορούν να αντλήσουν ηρεμία από τους γονείς τους και άλλους ενήλικες γύρω τους.

Πρέπει να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από τις πιο σκληρές πραγματικότητες του κόσμου μας.

Είναι ευθύνη μας να προστατεύσουμε την αθωότητα της παιδικής ηλικίας, ώστε τα παιδιά και οι έφηβοί μας να μπορούν να ανθίσουν χωρίς να εκτίθενται στα συντριπτικά χτυπήματα της επιθετικότητας και της σκληρότητας στη ζωή τους. Ακόμα κι όταν συμβαίνει χιλιάδες μίλια μακριά.